مدیریت
روابط عمومی

دکتر ویدا ودودی مفید رئیس اداره بهداشت و درمان

اول دسامبر (10 آذر) روز جهانی ایدز

بیش از سه دهه از شناخت ویروس HIV و بیماری AIDS می گذرد. همه گیری جهانی ایدز یکی از بزرگترین چالش ها را در زندگی فردی و اجتماعی انسان به خصوص نوجوانان و جوانان تشکیل می دهد. در جهان بالغ بر ۳۶ میلیون نفر با HIV زندگی می کنند. در سال ۲۰۱۴ میلادی 2 میلیون نفر در دنیا به این ویروس مبتلا شدند ( یعنی روزانه حدود پنج هزار و ششصد نفر ). تاکنون در جهان حدود ۳۴ میلیون نفر به علت ابتلا به ایدز جان خود را از دست داده اند و طی۱۵ سال گذشته مرگ و میر ناشی از ایدز در میان نوجوانان ۳ برابر شده است به طوری که این بیماری اولین عامل مرگ و میر نوجوانان و جوانان در آفریقا و دومین علت فوت این رده سنی در جهان به حساب می آید.

اثرات سوء اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی ایدز در جوامع بشری باعث شده تا این بیماری مورد توجه جهانی قرار گیرد و هر ساله روز اول دسامبر( دهم آذرماه) روز جهانی ایدز نامگذاری شده است.

شعار سال ۲۰۱۷ روز جهانی ایدز:

«سلامتی حقی برای همه با اطلاع رسانی ،پیشگیری ،تشخیص زود هنگام ،درمان و حمایت از مبتلایان به HIV »

ویروس HIV ( ویروس مختل کننده سیستم ایمنی بدن) ویروسی است که می تواند موجب ابتلاء فرد به ایدز شود. این ویروس به سیستم دفاعی بدن حمله کرده و کم کم آن را از بین میبرد.

HIV + به فردی گفته می شود که ویروس وارد بدن شده و این عفونت قابل انتقال به دیگران است اما فرد فاقد علامت است و فقط با آزمایش خون می توان به آلودگی فرد پی برد.

AIDS بیماری ای است که به صورت سندرم (مجموعه ای از علایم و نشانه ها) تظاهر می یابد و این سندرم نشان دهنده مراحل پایانی آلودگی یا مرحله علامت دار و پایانی بیماری است که معمولاً چند سال پس از ورود ویروس به بدن اتفاق می افتد و اگر بیمار تحت درمان قرار نگیرد معمولا عمری طولانی نخواهد داشت. در بسیاری از موارد این دو واژه (AIDS و HIV به غلط به جای هم استفاده می شوند.

علایم ابتلابه HIV با توجه به مراحل بیماری متفاوت بوده و عبارت است از:

عفونت اولیه : پس از ورود ویروس به بدن این ویروس در سلول های اصلی سیستم ایمنی شروع به تکثیر می کنند و واکنش بدن در مقابل ویروس ایجاد آنتی بادی های اختصاصی است و تا زمانی که این آنتی بادی ها در خون قابل اندازه گیری باشند دوره نهفتگی یا پنجره نام دارد که بین 6-4 هفته تا شش ماه طول میکشد. در این دوره علیرغم مبتلا بودن فرد، آزمایش منفی است در صورتی که می تواند ویروس را به فرد دیگری انتقال دهد. در صورت ابتلا به عفونت حاد شایع ترین علایم آن عبارت است از: تب، خستگی، ضعف ، کاهش وزن، بزرگی غدد لنفاوی، گلودرد غیر چرکی، تعریق شبانه ،بثورات پوستی، درد عضلانی و مفاصل، سردرد، سرفه، اسهال، تهوع واستفراغ . این علایم غیر اختصاصی بوده و در بسیاری از بیماریهای ویروسی دیگر نیز دیده میشود. این دوره خود به خود بهبود می یابد.

عفونت بدون علامت: از زمانی که ویروس وارد بدن می شود شروع به تکثیر می کند و این تکثیر دایمی ویروس می تواند تا۱۰ سال ادامه یابد و به مرور باعث از بین رفتن سلولهای دفاعی بدن میگردد. در طول این دوران فرد از نظر ظاهری می تواند کاملاً بدون علامت باشد و سالم به نظر برسد . تب خفیف، تعریق شبانه، اسهال متناوب ،اضطراب، افسردگی و خستگی نیز گاهی در طول این دوره دیده می شود.

عفونت علامت دار: به تدریج با زیاد شدن تعداد ویروس ها و کم شدن سلولهای دفاعی در بدن فرد مبتلا علائم اصلی بیماری ظاهر می شود. این علایم متنوع بوده و می تواند شامل انواع عفونت ها مثل برفک دهانی،سل ،عفونت های ریوی مانند ذات الریه و . . . شود. مرحله پیشرفته بیماری را AIDS می نامند. این مرحله به عواملی همچون نوع عفونت، سن فرد ،عفونت های همزمان دیگر و حتی عوامل ژنتیکی مرتبط است. بر حسب اینکه فرد در چه مرحله ای از عفونت باشد به دلیل سرکوب سیستم ایمنی عفونت های دیگر و بعضی از بدخیمی ها و سرطان ها در فرد رخ می دهد.

راههای انتقال ویروس HIV

شایع ترین راه انتقال در جهان از طریق تماس جنسی است که متاسفانه در ایران نیز در سالهای اخیر تعداد افرادی که به واسطه ارتباط جنسی محافظت نشده مبتلا به اچ آی وی شده اند رو به افزایش است.

انتقال عفونت می تواند از طریق دریافت خون و فرآورده های خونی آلوده، وسایل تزریق آلوده از جمله استفاده مشترک از سرنگ و سوزن آلوده و در نهایت از طریق تماس های تصادفی با ابزار تیز و برنده آلوده به این ویروس صورت پذیرد.

با اجرای سیاست پالایش صددرصدی خون توسط سازمان انتقال خون در طی سالهای اخیر هیچ مورد جدیدی از انتقال ویروس از طریق دریافت خون در کشور دیده نشده است.

استفاده از سوزن و سرنگ مشترک در بین مصرف کنندگان تزریقی مواد مخدر دومین راه انتشار در دنیا است. در ایران بیشتر افراد مبتلا به HIV از طریق سرنگ و سوزن مشترک برای مصرف مواد مخدر به این بیماری مبتلا شده اند ولی ذکر این نکته لازم است که تعداد مبتلایان از طریق ارتباط جنسی محافظت نشده روندی به شدت رو به رشد دارد. کلیه ابزارهای تیز و برنده نظیر ابزارهای پزشکی و دندانپزشکی، تیغ اصلاح، سوزن خالکوبی و . . . بالقوه خطر انتقال HIV و هپاتیت BوC را دارند و باید در استفاده از آنها کلیه نکات بهداشتی رعایت گردد. با این وجود احتمال انتقال ویروس از این طریق بسیار پایین است.

انتقال ویروس از مادرآلوده به HIV به فرزند می تواند درحین بارداری، هنگام زایمان و حتی در زمان شیردهی اتفاق بیافتد. به نظر می رسد تماس نوزاد با خون مادر به هنگام وضع حمل بیشترین نقش را داشته باشد

راههای عدم انتقال HIV

ü دست دادن یا صحبت با فرد مبتلا، روبوسی ویا بغل کردن فرد مبتلا

ü استفاده از ظروف و وسایل غذاخوری مشترک

ü گزش و نیش حشرات از جمله پشه

ü از طریق وسایل نقلیه عمومی مانند مترو، تاکسی و اتوبوس

ü استفاده از استخر، توالت عمومی و حمام

ü عطسه و سرفه

ü پوشیدن لباس در فروشگاه، لمس دستگیره در، گوشی تلفن، پول ویا اشیایی که فرد مبتلا به آنها دست زده است

مدفوع، ترشحات بینی، خلط، عرق، اشک، ادرار، محتویات معده و بزاق قابلیت انتقال ندارند مگر اینکه حاوی خون قابل رویت باشند و در آنها خون واضح دیده شود.

راه های پیشگیری

با شناخت راه های انتقال و ابتلا به بیماری نگرانی بیش از حد بی مورد است و لازم است ضمن آگاهی از راههای انتقال از ابتلای به آن پیشگیری کرد.

ü خویشتنداری و خودداری از رابطه جنسی تا قبل از ازدواج

ü وفاداری به همسر و داشتن تماس جنسی در چهارچوب ازدواج

ü پرهیز از مصرف الکل، مواد مخدر، مواد محرک و روانگردان ها

مهم است بدانیم که:

« این یک بیماری ناشی از انجام رفتارهای پرخطر است.»

« بیماری AIDS مرتبط با افراد یا گروه های خاص یک جمعیت نیست هر فردی چه مرد و چه زن در هر سنی اگر رفتار های پرخطر داشته و مراقب نباشد می تواند به آن مبتلا شود.»

همیشه در مورد تمام بیماری ها پیشگیری مقدم بر درمان است در مورد HIV نیز این مسئله صادق است زیرا واکسن و درمان قطعی نداردو با توجه به محدود بودن راه های انتقال، پیشگیری از آن آسان است.

تشخیص

تنها راه تشخیص ابتلا به ویروس HIVانجام آزمایش خون است.برای انجام آزمایش و تشخیص بیماری بهتر است فرد به مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری مراجعه کند. انجام آزمایش در این مراکز رایگان و با رعایت اصول محرمانه بودن انجام می گیرد.

درمان

در حال حاضر درمان قطعی که ویروس را از بین ببرد وجود ندارد اما درمانهای موجود می توانند بیماری را کنترل نموده و باعث بهتر شدن کیفیت زندگی فرد مبتلا شوند.

مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری

با توجه به منافعی که تشخیص زودهنگام بیماری دارد توصیه می شود افرادی که خود یا همسرشان سابقه رفتارهای پرخطر مرتبط با ایدز دارند با مراجعه به نزدیک ترین مرکز مشاوره بیماری های رفتاری محل سکونت خود با انجام مشاوره با پزشک و در صورت تایید مشاورین ،با انجام آزمایش HIV هر چه سریع تر از وضعیت ابتلای خود مطلع شوند تا بتوانند از خدمات درمانی و مراقبتی مناسب در این مراکز بهره مند شوند. در این مراکز کلیه خدمات به صورت رایگان ، محرمانه و با رعایت اصول رازداری ارائه می شود . این مراکز تحت نظر دانشگاه های علوم پزشکی در سراسر کشور فعال هستند.